Алена Леўчанка: спорт не можа існаваць без заўзятараў

"Усе старыя траўмы павылазілі. Пасля турмы сталі балець суставы, уся галава была ў гузах, вельмі балела спіна. Для мяне было самае галоўнае — аднавіцца", — расказвае ў эфіры Еўрарадыё бронзавая прызёрка чэмпіянату Еўропы, чэмпіёнка Заходняй канферэнцыі жаночай NBA, фіналістка WNBA, удзельніца дзвюх алімпіяд Алена Леўчанка.

Баскетбалістка Алена Леўчанка стала адным з сімвалаў беларускага пратэсту 2020 года. А яе затрыманне і знаходжанне ў ізалятары на Акрэсціна абмяркоўвала практычна ўся сусветная спартыўная (і не толькі) прэса. Пасля вызвалення Леўчанка з'ехала з краіны — падпісала кантракт з найлепшым баскетбольным клубам Грэцыі. Спартсменка падзялілася з Еўрарадыё сваімі эмоцыямі ад перажытага арышту, думкамі пра рэпрэсіі ў Беларусі і прафесійнымі планамі.

Цяжкая адаптацыя

Адаптацыя па прыездзе [ў Грэцыю. — Рэд.] праходзіла цяжка. Я прыехала, перахварэла на каранавірусам, і пасля гэтага тут пачаўся агульны каранцін. Усё зачынілася. Было цяжка аднаўляць сілы, набіраць форму. Да гэтага ж паўтара месяца наогул было не да трэніровак: турма, пераезд, хвароба.

Толькі ў пачатку студзеня тут афіцыйна дазволілі трэніроўкі. Усё гэта вельмі нялёгка пасля такога перапынку і эмацыйнай нагрузкі, якая ў мяне была. Усе старыя траўмы павылазілі. Пасля турмы сталі балець суставы, уся галава была ў гузах, вельмі балела спіна. Для мяне было самае галоўнае — аднавіцца.

Пра планы

Потым адчула, што "ўжо магу". Каманда даўно хацела, каб я выступала за іх. Я падпісала кантракт, але пакуль пра пачатак чэмпіянату [краіны. — Рэд.] невядома. Тут строгі каранцін.

З трэнерам мы знаёмыя. Я гуляла за яго ў 2019 годзе. Мы прайгралі тады пасля маёй траўмы чэмпіёнства. Я перанесла аперацыю, я гэта не афішавала. У працэсе 2019–2020 года рэабілітавалася, трэнер прапанавала выдатную клініку ў Грэцыі. І летась у студзені я прыляцела сюды. Ужо тады планавала пагуляць. Яны сачылі за мной.

"Буду рабіць любы магчымы ўклад"

Я з'язджала і выразна ўсвядоміла і сказала сабе: хай мяне няма ў краіне, я буду рабіць усё магчымае і гаварыць пра тое, што адбываецца ў маёй краіне. Нікому не адмаўляла ў інтэрв'ю. Вядома, мне не хацелася з'язджаць, пакідаць усё, але гэта не значыць, што я не вярнуся.

Буду рабіць любы магчымы ўклад і гаварыць праўду, расказваць пра тое, што адбываецца, выкарыстоўваць для гэтага свае сацыяльныя сеткі. Мая сітуацыя дала агалоску таму, што адбываецца ў Беларусі.

18 сутак без матрацаў

Мне піша вялізная колькасць людзей. Многія спрабуюць нешта рабіць, але яны вельмі запалоханыя, бо парушаюцца асноўныя правы чалавека.

Літаральна ўчора напісала дзяўчына, якая знаходзілася ў ЦІП 18 сутак. І ўвесь гэты час яна правяла там без матраца, без пасцельнай бялізны. Дзяўчына спала на стале, яе сукамерніцы — на падлозе. Рэпрэсіі працягваюцца. Людзі часцяком не могуць пра гэта публічна гаварыць. Яны пішуць, а ў мяне слёзы на вочы наварочваюцца.

Тыя рэпрэсіі, якія адбываюцца ў турме, разлічаныя на тое, каб людзі не хацелі туды вярнуцца. Каб зрабіць балюча, зламаць. На большае гэта сістэма не здольная — толькі на тое, каб запалохаць іншых, маўляў, "з вамі будзе дакладна гэтаксама".

Але дайце нам адзін дзень без рэпрэсій. Пакажыце, колькі нас, "змагароў". Убачыце, колькі нас выйдзе на вуліцы. 

Беззаконне — гэта страшна

Сам факт таго, што ты ў турме, — гэта ўжо стрэс. Так, потым у нас забралі матрацы, сталі адключаць усё. Але самае страшнае для ўсіх — гэта сістэма правасуддзя, якой няма. Могуць прыдумаць нешта, даць яшчэ 15 сутак. Ты не ведаеш, калі ты выйдзеш адтуль.

Памятаю, падыходзіць тэрмін, а на мяне заводзяць яшчэ адну справу, не пускаюць адваката. Ніякай сувязі са светам няма — гэта страшна. Цяжка перажыць тое, што адбываецца там. Калі ціснуць, павінен спаць або на падлозе, або на бэльках, калі не водзяць у душ. Але ты там не адзін, ёсць дзяўчаты, якія падтрымліваюць.

Мы спявалі песні, па магчымасці гулялі ў шашкі, зрабілі з хлеба. Рабіла практыкаванні, навучыла сукамерніц дыхальным практыкаванням. Шмат размаўлялі, абмяркоўвалі гісторыі з жыцця. "А вы не Алена Леўчанка?" — пыталіся часцяком новыя дзяўчаты, якіх падсаджвалі. Расказвала свае спартыўныя гісторыі, яны мне — пра сваё жыццё. Было цікава пагутарыць з тымі, хто не першы раз трапляе ў турму.

Тое, як паводзяць сябе ахоўнікі, выглядае так, быццам гэта іх не датычыцца, і яны выконваюць сваю працу, быццам яны недатыкальныя. Але вы парушаеце правы, адключаеце ваду, адбіраеце матрацы... У гэтай жа краіне будуць жыць вашы дзеці і ўнукі. Яны думаюць, што іх не закране? 

Цаніць свабоду

Ніколі не ведала, што такое цаніць свабоду. Толькі цяпер, у свае няпоўныя 38 гадоў, пачынаю разумець, што такое быць свабодным і змагацца за свае правы. Што значыць ганарыцца быць беларускай, ганарыцца сваім народам. Увесь гэты досвед мяне памяняў. Нават што да ўспрымання беларускай мовы. Цяпер я часцей слухаю песні на беларускай мове, чытаю.

Прыйдзе вясна — і час пакажа, што далей. Людзям цяжка, я ведаю, але кожны павінен зразумець, ці хочам мы жыць яшчэ ў гэтай сістэме нейкі час. 

Пра адмену спартыўных мерапрыемстваў

Нас, спартсменаў, часта папракаюць, што мы падтрымліваем адмену спартыўных мерапрыемстваў у Беларусі. Але пра якія святы можна гаварыць, калі рэпрэсуюць такую колькасць людзей? Любое спартыўнае мерапрыемства — гэта свята і для спартсменаў, і для звычайных людзей. Спорт не можа існаваць без заўзятараў.

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.