Як атрымаць міжнародную абарону ў Польшчы? Парады юрысткі
Можна жыць і без пашпарта / Mostmedia.io
У адпаведнасці з указам Лукашэнкі № 278, беларусы больш не змогуць атрымліваць, мяняць або падаўжаць беларускія пашпарты за мяжой.
"Адным з рашэнняў гэтай праблемы ў Польшчы можа быць атрыманне міжнароднай абароны", — кажуць Еўрарадыё ў Цэнтры беларускай салідарнасці. Разам з юрысткай Алесяй Пажытак разбіраемся, што гэта такое, хто мае права разлічваць на міжнародную абарону і як адбываецца працэдура афармлення дакументаў.
Што такое міжнародная абарона і хто мае на яе права
Калі казаць простымі словамі, міжнародная абарона — гэта міжнародны прававы механізм, які створаны і функцыянуе ў сітуацыях, калі дзяржава, грамадзянінам якой вы з'яўляецеся, звар'яцела і пачынае вас пераследаваць па той ці іншай прыкмеце. Напрыклад, па прыкмеце палітычных перакананняў, па прыкмеце вашай рэлігійнай прыналежнасці, расы, прыналежнасці да пэўнай сацыяльнай групы.
Для таго каб вы маглі працягваць нармальна жыць і карыстацца сваімі правамі, і існуе міжнародная абарона, якую вы просіце ў іншай дзяржавы.
У тэорыі спачатку вы павінны паспрабаваць абараніць свае правы на радзіме, але сёння ў Беларусі складана разлічваць на справядлівы суд. Таму людзі прымаюць рашэнне пакінуць краіну і прасіць абароны на тэрыторыі іншай дзяржавы.
Механізм "калі заб'юць — тады прыходзьце" не працуе
Тое, што ў вас не было ператрусаў, вас не арыштоўвалі ці вы не сядзелі ў турме, — зусім не падстава не звяртацца па міжнародную абарону. Вы маеце права выкарыстоўваць гэты механізм як у сітуацыі індывідуальнага пераследу, так і пры высокай рызыцы таго, што ён вам пагражае (самы часты прыклад для беларусаў — палітычныя прычыны).
У мільёне фатаграфій з пратэстаў могуць апынуцца вашы здымкі, а можа быць, вы валанцёрылі ў нейкай праваабарончай ці іншай недзяржаўнай арганізацыі, якая пераследуецца ўладамі ці можа лічыцца апазіцыйна настроенай у дачыненні да рэжыму Лукашэнкі. Такім чынам, рызыка сапраўды існуе, і пасля пачатку поўнамаштабнай вайны ва Украіне яна стала яшчэ вышэйшай.
Калі вы ўсведамляеце, што з нейкіх прычын за вамі могуць прыйсці, значыць, ёсць падстава прэтэндаваць на дакументы па міжнароднай абароне.
Атрыманне міжнароднай абароны ў Польшчы
Атрымаць міжнародную абарону, знаходзячыся на тэрыторыі Беларусі, немагчыма, але пасля перасячэння польскай мяжы вы тут жа можаце заняцца вырашэннем гэтай праблемы.
У Варшаву ехаць не абавязкова, або куды ісці здавацца
Заявы на міжнародную абарону прымаюць у аддзяленнях пагранічнай службы ў любым буйным або прыгранічным горадзе. Калі вы толькі пераехалі, то можаце адразу ісці да польскіх памежнікаў, у іншых выпадках — забівайце ў інтэрнэт-пошукавік "Straż Graniczna" і свой населены пункт і шукайце аддзел, бліжэйшы да вас.
Як растлумачыць, калі не ведаеш польскай
У тэорыі заяву павінны прыняць адразу, але бывае так, што на месцы няма супрацоўніка, які гаворыць на вашай мове. Па законе вас абавязаныя забяспечыць перакладчыкам. Вы не абавязаныя даваць тлумачэнні на польскай мове. Вы не рыхтаваліся пераязджаць і вы не эканамічны мігрант. Вы прыехалі, бо ў вашай краіне здарылася бяда.
Калі няма магчымасці забяспечыць вас перакладчыкам у той жа дзень, хутчэй за ўсё, вам прызначаць іншы час і дату.
Трапляем у памежную службу з першага або з другога разу. Што далей?
Нічога не трэба запаўняць загадзя. Супрацоўнік памежнай службы сядзіць за камп'ютарам, задае вам пытанні, якія адпавядаюць рубрыкам гэтай заявы, і ўносіць вашы адказы. Пасля таго як дакумент будзе запоўнены, вам яго раздрукуюць і аддадуць на подпіс.
Уважліва праверце ўсе дадзеныя і абавязкова кажыце, калі ёсць недакладнасці да таго, як падпішаце. Калі нешта не разумееце, звяртайцеся да перакладчыка. Ён неабходны, каб вы маглі праверыць кожнае слова ў заяве і каб вы разумелі супрацоўніка памежнай службы.
На якія пытанні давядзецца адказаць
Будзе вельмі шмат агульных пытанняў — дзе вы нарадзіліся, дзе жылі, жанатыя/замужам, ці ёсць дзеці, дзе вы вучыліся, кім працавалі і іншых.
Калі вы часта падарожнічалі, самае цяжкае — гэта прыгадаць, калі, куды і навошта выязджалі за апошнія пяць гадоў. Калі вы не памятаеце дакладную дату, кажыце: "Мне здаецца, гэта было тады...", "Наколькі я памятаю..." Выкарыстоўваючы такія фармулёўкі, вы пакінеце сабе поле для манеўру і вас ніхто не папракне ў тым, што вы схлусілі, бо намеру хлусіць у вас і не было.
Вас спытаюць пра прычыны, з-за якіх вы хадайнічаеце аб атрыманні міжнароднай абароны
Важна разумець, што супрацоўнікі пагранслужбы не вядуць вашу справу і не разглядаюць яе па сутнасці. Ім проста трэба запоўніць заяву — чыста тэхнічная задача.
Апішыце сваю сітуацыю выразна ў пяці-сямі прапановах. "Я такі, займаўся ў Беларусі тым, са мной здарылася вось што, у сувязі з гэтым я быў вымушаны пакінуць тэрыторыю Беларусі — і вось я тут".
Калі супрацоўнік захоча што-небудзь удакладніць, ён гэта зробіць. Не перагружайце яго падрабязнасцямі.
Пакіньце доказы пры сабе
Вы не абавязаныя перадаваць памежнікам доказы па сваёй справе. У прынцыпе, такая магчымасць ёсць. Тады памежнік павінен будзе перадаць іх разам з вашай заявай і пашпартам ва ўпраўленне па справах замежнікаў. На жаль, вельмі часта бывалі выпадкі, калі дакументы губляліся па дарозе, а людзі пра гэта не ведалі.
Таму лепш не падаваць доказы памежнікам. Такая магчымасць у вас будзе на любым этапе гэтай працэдуры.
У вас забяруць пашпарт. Як быць?
Пашпарт забіраюць на ўвесь тэрмін разгляду справы. Важна разумець, што без пашпарта выязджаць за межы тэрыторыі Польшчы вы не можаце, гэта значыць, у вас не будзе праязнога дакумента. Для многіх гэта часам з'яўляецца перашкодай для пачынання працэдуры, таму што праца можа быць звязаная з паездкамі.
Замест пашпарта будзе выдадзенае часовае пасведчанне асобы замежніка. Для яго вас сфатаграфуюць на месцы і возьмуць адбіткі пальцаў.
Калі да падачы на абарону вы знаходзіліся ў Польшчы на падставе гуманітарнай візы, якая дае вам доступ да рынку працы, добра было б да падачы заявы даць рады з некаторымі бытавымі момантамі: арэнда жылля (многія арандадаўцы не хочуць заключаць дамову, бачачы пасведчанне асобы замежніка, хоць яно абсалютна легальнае), адкрыццё рахунку ў польскім банку (без пашпарта гэта зрабіць практычна немагчыма), набыццё сім-карты, атрыманне нумара PESEL для тых, у каго ёсць доступ да рынку працы.
Таксама вы можаце звярнуцца да натарыуса і зрабіць натарыяльна завераную копію трох старонак пашпарта. Нас цікавіць апошняя старонка з фота, перадапошняя з асабістымі дадзенымі і старонка з гуманітарнай візай.
Нашто гэта?
У выпадку, калі вы захочаце змяніць працу, вы зможаце даказаць новаму патэнцыйнаму працадаўцу, што ў вас сапраўды ёсць доступ да рынку працы.
Чым скончацца зносіны з памежнікамі і што рабіць далей
Вам выдадуць цэлую тэчку дакументаў з важнай для вас інфармацыяй, у тым ліку дзе і як атрымаць медыцынскую дапамогу і на што вы яшчэ маеце права прэтэндаваць. Калі ласка, уважліва вывучыце ўсю гэтую інфармацыю.
Акрамя таго, вы атрымаеце анкету з 37 пытанняў. Менавіта ў такой форме зараз праходзіць статуснае сумоўе па справе аб атрыманні міжнароднай абароны. У інтэрнэце можна знайсці інфармацыю, як правільна запоўніць гэты дакумент. Таксама вы можаце звярнуцца на інфармацыйную лінію ЦБС: https://t.me/cbs_help/899, дзе вам не толькі ўсё растлумачаць, але і дапамогуць адкарэктаваць адказы ў аддаленым фармаце.
Каб запоўніць анкету і адправіць яе па справах замежнікаў, вам дадуць 14 дзён. Менавіта да гэтага адказу трэба прыкладаць наяўныя ў вас доказы.
Як доўга разглядаюць справу
Паводле закону, тэрмін разгляду справы першай інстанцыі складае шэсць месяцаў. Шэф-упраўленне па справах замежнікаў, а гэта менавіта той орган, які разглядае і вядзе вашу справу па сутнасці і прымае рашэнне, мае права працягнуць гэты тэрмін да 15 месяцаў.
Калі ваша справа разглядаецца даўжэй за шэсць месяцаў, вы маеце права патрабаваць ад упраўлення па справах замежнікаў дазвол на працу ў Польшчы.
Ці можна працаваць падчас працэдуры атрымання міжнароднай абароны?
Нават памежнікі часта кажуць, што падчас працэдуры атрымання міжнароднай абароны вы не маеце права працаваць.
Ногі растуць з закона аб аказанні міжнароднай абароны ў Польшчы, які дзейнічаў да 2015 года. Там быў артыкул, што пры падачы заявы на статус бежанца віза, па якой чалавек прыехаў, анулюецца.
З 2015 года такога артыкула не існуе.
Калі ў вас да ўступлення ў працэдуру быў доступ да рынку працы (гуманітарная віза, віза Poland.Business Harbour, карта паляка, ці вы студэнт дзённага аддзялення), вы можаце абсалютна спакойна працягваць працаваць далей.
Сама па сабе працэдура міжнароднай абароны не дае доступу да рынку працы.
Сацыяльная дапамога ў рамках працэдуры міжнароднай абароны
Калі вы распачынаеце працэдуру міжнароднай абароны, Польшча бярэ за вас адказнасць. Вы можаце пасяліцца ў лагеры для бежанцаў, для яго жыхароў арганізаванае харчаванне. З іншага боку, вы не абавязаныя там жыць.
Адмаўляючыся ад пражывання ў лагеры, вы дасылаеце заяву на атрыманне сацыяльнай дапамогі ў выглядзе грашовай дапамогі на пакрыццё расходаў на харчаванне і пражыванне. Узор такой заявы можна атрымаць у памежнікаў або звярнуўшыся на лінію ЦБС.
Далей заяву трэба адправіць у дэпартамент сацыяльнай дапамогі ўпраўлення па справах замежнікаў. У адказ вам прыйдзе рашэнне аб прызнанні для вас сацыяльнай дапамогі па-за лагерам пражывання для бежанцаў.
Больш падрабязную інфармацыю аб працэдуры атрымання міжнароднай абароны вы можаце даведацца, паглядзеўшы відэа, або звярнуўшыся ў Цэнтр беларускай салідарнасці: https://t.me/cbs_help/899.
Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.
Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.