"Давядзецца задумацца": як падзеі ў Казахстане паўплываюць на Лукашэнку?

05/01/2022 - 15:06

Нурсултан Назарбаеў і Аляксандр Лукашэнка / ТАСС

Нурсултан Назарбаеў і Аляксандр Лукашэнка / ТАСС

Пратэсты, якія нечакана ўспыхнулі ў Казахстане, прыцягваюць шмат увагі беларусаў. З аднаго боку, не так даўно беларусы таксама праходзілі праз этап масавых вулічных пратэстаў. З іншага, Аляксандр Лукашэнка плануе ўнесці папраўкі ў Канстытуцыю, каб быў магчымы транзіт улады "па казахскім сцэнары".

Ці паўплывае сітуацыя ў Казахстане на ўнутраную палітыку ў Беларусі? На гэтую тэму ў эфіры Еўрарадыё выказаўся гісторык Аляксандр Фрыдман.

"Запалаць можа ў любы момант"

"Мне здаецца, тое, што там адбываецца, паўплывае і на грамадства, якое крытычна ставіцца да Лукашэнкі, і на самі беларускія ўлады. [...] Тая мадэль Канстытуцыі, якая прапануецца ў Беларусі, — там таксама ёсць такія ідэйныя запазычанні з Казахстана. І вось што адбываецца ў Казахстане: пратэсты, ніхто не чакаў, што яны будуць, ніхто не чакаў, што яны так хутка стануць такімі радыкальнымі.

Трыгер — так, падвышэнне цэн на газ, але відавочна, што становішча спраў у Казахстане такое, што і іншая падзея магла выклікаць такое. І ў Беларусі такі варыянт цалкам магчымы. Дыктатуры толькі здаюцца стабільнымі, бо яны непразрыстыя, там вельмі складана ацаніць стан грамадства. І запалаць можа ў любы момант. Таму Лукашэнку давядзецца задумацца над тым, як пройдзе далей палітычнае жыццё ў краіне", — кажа гісторык.

Беларусамі ж, на думку Фрыдмана, падзеі ў Казахстане ўспрымаюцца як свайго роду надзея. Ён дадае: сітуацыя ў краіне яшчэ раз пацвярджае сцверджанне пра тое, што "стабільнасць" і "дыктатура" — зусім розныя рэчы.

Трэба было "як казахі"?

Гаворачы пра каментары з крытыкай "кветачак" у часе пратэстаў у Беларусі і Казахстанам у ролі прыкладу "як трэба рабіць рэвалюцыю", гісторык кажа:

"Трэба глядзець тады ў цэлым, што адбываецца ў Казахстане. Мы бачым сутыкненні, захоп будынкаў, выпадкі марадзёрства і гэтак далей. Тыя людзі, якія захапляюцца тым, што адбываецца ў Казахстане, усімі гэтымі праявамі, яны павінны бачыць усё, што адбываецца. У Казахстане справа ідзе да вельмі крывавага варыянта. У казахскай улады сёння застаецца толькі варыянт паспрабаваць патапіць пратэсты ў крыві. Калі паспрабуюць зрабіць так, невядома, як адрэагуе грамадства".

Альтэрнатыва, па словах Фрыдмана, — спрабаваць ісці на перамовы, але незразумела, што з гэтага атрымаецца, таму што яны, "асабліва ў азіяцкім кантэксце", могуць быць успрынятыя як слабасць.

"У Беларусі была іншая сітуацыя: рэжым Лукашэнкі не хацеў ні з кім размаўляць. [...] Калі мы возьмем і міліцыю, і войска, то ў Казахстане ёсць інфармацыя пра тое, што яны дагэтуль вагаюцца. Што яны не гатовыя, прынамсі ў некаторых рэгіёнах, ісці на крывавы сцэнар. У Беларусі ўсё было інакш, сілавікі захоўвалі вернасць Лукашэнку і былі гатовыя выконваць ягоныя загады. Таму ўсе гэтыя параўнанні і самабічаванне — не тое, чым трэба сёння займацца".

Увага Расіі будзе адцягнута?

Ці чакаць праз падзеі ў Казахстане таго, што ў Маскве будуць менш увагі надаваць Беларусі і Украіне?

"Расія цяпер куды больш асцярожная, чым была ў жніўні 2020 года ў выпадку з Беларуссю. Падтрымка Лукашэнкі з боку РФ тады была відавочная. Што ж да "адцягнуць увагу"... Ва ўкраінскім выпадку, як мне здаецца, хутчэй за ўсё, так і будзе: часткова расійская ўвага сыдзе з Украіны і сітуацыя крыху палепшыцца. Што ж да Беларусі, што Расія будзе менш займацца "беларускім пытаннем"... Мне здаецца, што гэта не так", — мяркуе гісторык.

Фрыдман упэўнены, што Расія не пакіне па-за полем увагі сітуацыю ў Беларусі, і на гэта ёсць шэраг прычын.

"Тым больш што, калі браць пад увагу сітуацыю ў Беларусі, у Казахстане, мадэль транзіту — яны таксама вельмі звязаныя. Так што сітуацыя ў Казахстане будзе моцна ўплываць і на становішча ў самой Расіі, бо праблема 2024 года застаецца для Пуціна. Расія ўбачыла, што адбываецца, калі нейкі транзіт улады адбываецца, але не дэмакратычным шляхам, як у выпадку з Казахстанам або з Беларуссю".

Рэферэндуму ў Беларусі не будзе?

"Праблема з Лукашэнкам у тым, што, калі б ён глядзеў у будучыню, а не займаўся сённяшнім днём і спрабаваў сябе захаваць як мага даўжэй ва ўладзе, ён бы, напэўна, знайшоў больш элегантныя магчымасці гэтую ўладу пакінуць і захаваць для сябе нейкую будучыню", — разважае Фрыдман.